Een gesprek voeren met iemand met dementie, hoe doe je dat eigenlijk?
Vaak vallen er stiltes omdat de dementerende uit zichzelf niet zomaar een verhaal zal vertellen, maar mensen met dementie kunnen je meer vertellen dan je denkt, verbaal en vooral non-verbaal.
Iedereen die met mensen met dementie te maken heeft kent het wel, je gaat op bezoek bij oma of opa, tante of oom, buurvrouw, buurman en je weet van tevoren al dat het geen lang bezoek zal worden want er zijn geen gespreksonderwerpen.
Op de koffie, en dan?
Zondagochtend half elf, het is omadag. Elke zondag gaat Eline haar oma bezoeken, ze brengt dan meteen de boodschappen die ze voor haar gehaald heeft. De oma van Eline het alzheimer en woont alleen, ze gaat vijf dagen per week naar een dagverzorging maar in het weekend is ze alleen thuis. Op zaterdag komt haar zoon altijd op bezoek en op zondag haar kleindochter. Als Eline binnenkomt groet ze haar oma met een knuffel en een kus, gaat vervolgens koffie zetten en ondertussen de boodschappen wegruimen. Oma zit in de woonkamer aan de tafel, daar zit oma altijd, dezelfde stoel......dezelfde tafel. Oma wordt daar 's morgens, na het wassen, door de dame van de thuiszorg neergezet.
Heel ver weg
Oma heeft al heel lang alzheimer en haar geheugen is al flink aangetast, zo flink dat ze uit zichzelf geen gesprek meer kan voeren. Maar dat oma zelf niet de aanzet geeft tot een gesprek wil niet zeggen dat ze het niet leuk vindt om met iemand te kletsen. Bezoekers denken al gauw: ze praat toch niet dus dan hoef ik ook niet veel te zeggen. Zo gaat dat ook bij Eline, ze is heel lief voor haar oma en gaat gezellig bij haar zitten om koffie te drinken. Omdat oma niets zegt pakt zet Eline een muziekje aan en gaat zelf in de nieuwste Libelle bladeren, daar heeft oma nog steeds een abonnement op. Eline laat af en toe een foto uit de Libelle aan oma zien en verteld erbij waar het artikel over gaat. Het gaat over een overlevende van de cruise ramp vorige maand, Eline vind het artikel interessant, neemt een slok koffie en leest rustig verder. Oma haar koffie wordt ondertussen koud. Als Eline klaar is met de Libelle wijst ze oma op haar koffie, deze wordt koud gedronken.
Hoe kan je het bezoek zo invullen dat je ook aan kletsen toekomt?
Zodra de koffie klaar is kan Eline aan oma vragen hoe ze haar koffie wil drinken, ook al weet Eline al jaren dat ze het me melk en suiker drinkt. De vraagstelling zou dan kunnen zijn; wil je er melk in oma? (evt. de melk laten zien voor de herkenning), hetzelfde vervolgens met de suiker. Het kan natuurlijk zijn dat oma niet weet wat ze moet antwoorden of helemaal geen antwoord geeft, het is dan niet nodig om het nog een keer te vragen het gaat erom dat ze er bij betrokken werd. Wij weten tenslotte niet wat een dementerende denkt of voelt en zijn geneigd voor de ander te denken en de antwoorden in te vullen. Als de koffie dan geschonken is en het koekje uitgedeeld is het tijd om een praatje te maken.
Hulpmiddelen
Om met ouderen met dementie te communiceren heb je vaak hulpmiddelen nodig in de vorm van pictogrammen, foto's, geuren e.d. In de thuissituatie ligt het voor de hand om foto's erbij te halen. Blader samen met oma door het oude fotoboek of een stapeltje oude foto's en benoem wat je op de foto's ziet. Noem de namen van de mensen en vertel iets erover dat je nog weet van verhalen die je zelf gehoord hebt van je vader of moeder. Benoem de omgeving op de foto's, het huis waar oma vroeger woonde, de mooie bloemen die ze in de tuin had, de was die altijd heerlijk buiten hing te drogen. Vergelijk de spullen van toen met de spullen van toen. De ene dementerende zal het een en ander herkennen en het laten blijken door je verhaal te bevestigen, de ander zal het non-verbaal laten merken door b.v. een twinkeling in de ogen, een glimlach, het willen aanraken van de foto's. Een gesprek hoeft niet lang te duren, tien minuten is als voldoende, als er maar gepraat wordt. Meestal is dan ook een eenrichtingsgesprek, maar ook dat is niet erg. En zelfs elke zondag over hetzelfde praten is niet erg, dat is voor de dementerende alleen maar fijn. Het is een stukje aandacht die in de hectiek van alle dag nogal eens vergeten wordt te geven.
Tips om een gesprek op gang te brengen
Als het met foto's niet lukt of je wilt afwisseling dat zijn de boeken Terug naar Toen een echte aanrader. In deze boeken staan verhalen over alle onderdelen van het dagelijks leven in de jaren 30, 40, 50, 60. Door een verhaal voor te lezen komt er vaak herkenning en vanzelf gespreksstof. Er staan verhalen in waar jongeren nog nooit van gehoord hebben en het helpt om de generatiekloof te verkleinen.
Verder doen spreken, gezegdes en liedjes het ook altijd goed. Zeg: zoals het klokje thuis tikt............en de meeste ouderen zullen het probleemloos aanvullen. Vanuit elke spreuk of gezegde kan weer een verhaal ontstaan, een kort gesprek over het onderwerp.
Kortom
Kortom: laat ze niet verpieteren omdat ze zelf niet meer beginnen met kletsen, iedereen wil aandacht. Jongeren krijgen tegenwoordig elke minuut van de dag aandacht d.m.v. hun deelname aan de social media, ouderen leven in een andere wereld. Ze leven in de wereld van vroeger en hebben een beetje hulp nodig van de jongeren om die te kunnen herbeleven.
Monika Eberhart
Vaak vallen er stiltes omdat de dementerende uit zichzelf niet zomaar een verhaal zal vertellen, maar mensen met dementie kunnen je meer vertellen dan je denkt, verbaal en vooral non-verbaal.
Iedereen die met mensen met dementie te maken heeft kent het wel, je gaat op bezoek bij oma of opa, tante of oom, buurvrouw, buurman en je weet van tevoren al dat het geen lang bezoek zal worden want er zijn geen gespreksonderwerpen.
Op de koffie, en dan?
Zondagochtend half elf, het is omadag. Elke zondag gaat Eline haar oma bezoeken, ze brengt dan meteen de boodschappen die ze voor haar gehaald heeft. De oma van Eline het alzheimer en woont alleen, ze gaat vijf dagen per week naar een dagverzorging maar in het weekend is ze alleen thuis. Op zaterdag komt haar zoon altijd op bezoek en op zondag haar kleindochter. Als Eline binnenkomt groet ze haar oma met een knuffel en een kus, gaat vervolgens koffie zetten en ondertussen de boodschappen wegruimen. Oma zit in de woonkamer aan de tafel, daar zit oma altijd, dezelfde stoel......dezelfde tafel. Oma wordt daar 's morgens, na het wassen, door de dame van de thuiszorg neergezet.
Heel ver weg
Oma heeft al heel lang alzheimer en haar geheugen is al flink aangetast, zo flink dat ze uit zichzelf geen gesprek meer kan voeren. Maar dat oma zelf niet de aanzet geeft tot een gesprek wil niet zeggen dat ze het niet leuk vindt om met iemand te kletsen. Bezoekers denken al gauw: ze praat toch niet dus dan hoef ik ook niet veel te zeggen. Zo gaat dat ook bij Eline, ze is heel lief voor haar oma en gaat gezellig bij haar zitten om koffie te drinken. Omdat oma niets zegt pakt zet Eline een muziekje aan en gaat zelf in de nieuwste Libelle bladeren, daar heeft oma nog steeds een abonnement op. Eline laat af en toe een foto uit de Libelle aan oma zien en verteld erbij waar het artikel over gaat. Het gaat over een overlevende van de cruise ramp vorige maand, Eline vind het artikel interessant, neemt een slok koffie en leest rustig verder. Oma haar koffie wordt ondertussen koud. Als Eline klaar is met de Libelle wijst ze oma op haar koffie, deze wordt koud gedronken.
Hoe kan je het bezoek zo invullen dat je ook aan kletsen toekomt?
Zodra de koffie klaar is kan Eline aan oma vragen hoe ze haar koffie wil drinken, ook al weet Eline al jaren dat ze het me melk en suiker drinkt. De vraagstelling zou dan kunnen zijn; wil je er melk in oma? (evt. de melk laten zien voor de herkenning), hetzelfde vervolgens met de suiker. Het kan natuurlijk zijn dat oma niet weet wat ze moet antwoorden of helemaal geen antwoord geeft, het is dan niet nodig om het nog een keer te vragen het gaat erom dat ze er bij betrokken werd. Wij weten tenslotte niet wat een dementerende denkt of voelt en zijn geneigd voor de ander te denken en de antwoorden in te vullen. Als de koffie dan geschonken is en het koekje uitgedeeld is het tijd om een praatje te maken.
Hulpmiddelen
Om met ouderen met dementie te communiceren heb je vaak hulpmiddelen nodig in de vorm van pictogrammen, foto's, geuren e.d. In de thuissituatie ligt het voor de hand om foto's erbij te halen. Blader samen met oma door het oude fotoboek of een stapeltje oude foto's en benoem wat je op de foto's ziet. Noem de namen van de mensen en vertel iets erover dat je nog weet van verhalen die je zelf gehoord hebt van je vader of moeder. Benoem de omgeving op de foto's, het huis waar oma vroeger woonde, de mooie bloemen die ze in de tuin had, de was die altijd heerlijk buiten hing te drogen. Vergelijk de spullen van toen met de spullen van toen. De ene dementerende zal het een en ander herkennen en het laten blijken door je verhaal te bevestigen, de ander zal het non-verbaal laten merken door b.v. een twinkeling in de ogen, een glimlach, het willen aanraken van de foto's. Een gesprek hoeft niet lang te duren, tien minuten is als voldoende, als er maar gepraat wordt. Meestal is dan ook een eenrichtingsgesprek, maar ook dat is niet erg. En zelfs elke zondag over hetzelfde praten is niet erg, dat is voor de dementerende alleen maar fijn. Het is een stukje aandacht die in de hectiek van alle dag nogal eens vergeten wordt te geven.
Tips om een gesprek op gang te brengen
Als het met foto's niet lukt of je wilt afwisseling dat zijn de boeken Terug naar Toen een echte aanrader. In deze boeken staan verhalen over alle onderdelen van het dagelijks leven in de jaren 30, 40, 50, 60. Door een verhaal voor te lezen komt er vaak herkenning en vanzelf gespreksstof. Er staan verhalen in waar jongeren nog nooit van gehoord hebben en het helpt om de generatiekloof te verkleinen.
Verder doen spreken, gezegdes en liedjes het ook altijd goed. Zeg: zoals het klokje thuis tikt............en de meeste ouderen zullen het probleemloos aanvullen. Vanuit elke spreuk of gezegde kan weer een verhaal ontstaan, een kort gesprek over het onderwerp.
Kortom
Kortom: laat ze niet verpieteren omdat ze zelf niet meer beginnen met kletsen, iedereen wil aandacht. Jongeren krijgen tegenwoordig elke minuut van de dag aandacht d.m.v. hun deelname aan de social media, ouderen leven in een andere wereld. Ze leven in de wereld van vroeger en hebben een beetje hulp nodig van de jongeren om die te kunnen herbeleven.
Monika Eberhart
Geen opmerkingen:
Een reactie posten